قیر واژه‌ای عمومی است که به ترکیبات مختلف هیدروکربن‌ها اطلاق می‌شود. قیرها در طبیعت به صورت گاز، مایع، نیمه‌جامد و جامد یافت می‌شوند و در دی‌سولفید کربن کاملاً حل می‌گردند. خانواده قیرها بطور عمده شامل قطران‌ها، پس‌مانده‌های قطران و قیرهای نفتی می‌باشد.
زمانیکه بر روی موادی از قبیل چوب، زغال‌سنگ، شیل و ... عملیات تقطیر صورت می‌گیرد، ماده‌ای پدید می‌آید که قطران نامیده می‌شود. از تبخیر جزئی یا تقطیر مرحله‌ای قطران، رسوب جامد یا نیمه‌جامدی تولید می‌شود که تحت عنوان پس‌مانده قطران شناخته می‌شود. قیرهایی که بطور عمده در ساختمان استفاده می‌شوند پس‌مانده قطران بدست آمده از زغال سنگ می‌باشند.
قیرهای نفتی که به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه به صورت جامد یا نیمه‌جامد در شرائط طبیعی یافت می‌شوند، از طریق پالایش نفت خام نیز تولید می‌گردند.
مراحل پالایش نفت خام و تولید فرآورده‌های متنوع در شکل (9-1) تشریح شده است.
قیرها با توجه به خصوصیاتشان در صنعت ساختمان‌سازی کاربرد بسیاری دارند. یکی از این خصوصیات تمایل چسبیدن به سطوح صلب می‌باشد. این چسبندگی به سطح ظاهری جسم و نیز حالت قیر بستگی خواهد داشت. برای ایجاد عمل چسبندگی بایستی ماده مزبور توانایی مرطوب نمودن سطح را داشته باشد. قیرها در حالت سیال این توانایی را دارا می‌باشند، اما وجود آب بر روی یک سطح صلب از چسبندگی ممانعت به عمل می‌آورد. نفوذناپذیری قیرها در مقابل آب امری مهم می‌باشد و عموماً قیرها این خاصیت را به نحو مطلوبی دارا می‌باشند. آب تحت شرائط مناسب می‌تواند توسط نمک‌های غیرآلی موجود در قیر جذب شود. از نظر خاصیت جذب آب، تفاوت بسیار اندکی بین پس‌مانده قطران و قیر نفتی وجود دارد، ولی در هر صورت میزان آن خیلی ناچیز می‌باشد.
انواع قیرها
قطران و پس‌مانده آن
قسمت عمده قطران و پس‌مانده آن که در ساختمان‌سازی به کار می‌رود، از تقطیر زغال‌سنگ بدست می‌آید. قطران برای آغشته نمودن سطح پارچه یا گونی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نتیجه سطح آن را در مقابل نفوذ آب مقاوم می‌نماید. از پس‌مانده قطران بدست‌آمده از زغال‌سنگ در ساخت پوشش‌های سقفی با مخلوط شن استفاده می‌شود. پس‌مانده قطران در حرارت‌های نسبتا پائینی نرم شده و جریان پیدا می‌کند، بنابراین جهت بام‌های کم‌شیب توصیه می‌گردد. پس‌مانده قطران زغال‌سنگ درصورتیکه در معرض اشعه ماوراء بنفش تابش خورشید قرار گیرد به سرعت اکسید می‌شود، بنابراین باید توسط روکش شنی یا تفاله قیر محافظت گردد.
قیر نفتی
درصد زیادی از قیر نفتی موردنیاز از پالایش نفت خام بدست می‌آید. طی این فرآیند بنزین هواپیما، نفت کوره، روغن‌های ماشین و قیر نفتی تولید می‌گردد. خصوصیات این رسوبات، که تحت عنوان قیر نفتی روان شناخته می‌شوند، به نفت خام پالایش شده و نیز شرایط پالایش بستگی دارد.
فرآورده‌های قیر نفتی تولیدشده از قیر نفتی روان به سه گروه عمده تقسیم می‌گردند: 1) قیرهای نفتی گرم، که در اثر حرارت نرم می‌شوند، 2) قیرهای نفتی محلول، که در حل‌کننده‌های معدنی محلول می‌باشند و 3) قیرهای نفتی امولسیون، که در آب پراکنده و شناور می‌باشند.
1- قیر گرم
قیر گرم علاوه بر آنکه بطور مستقیم قابل بهره‌برداری می‌باشد، می‌تواند جهت تولید ماده‌ای سخت‌تر تحت عملیات بیشتری قرار گیرد. عمل فوق بصورت دمیدن هوا در میان رسوب قیر داغ انجام می‌شود. کنترل این عملیات به درجات متفاوتی از سختی منجر می‌گردد. با استفاده از پودرهای مواد معدنی می‌توان لزجت و استحکام قیر را افزایش داد.
قیرهای گرمی که بر روی سطوح خشک به کار می‌روند و عملیات حرارتی کنترل شده‌ای را نیز پشت سر می‌گذارند، مقاومت خوبی نسبت به انتقال آب یا تبخیر آب از خود نشان خواهند داد.
اگر تنشی به قطعه‌ای از این نوع قیر اعمال شود، قیر در جهتی جریان می‌یابد که اثر تنش وارده را خنثی نماید.
قیرهای گرم بطور ناقص به سطوح نم‌دار یا خیس می‌چسبند، دارای انعطاف‌پذیری نسبتاً ضعیفی می‌باشند، در معرض تابش اشعه آفتاب اکسید می‌شوند و در حرارت‌های پائین شکننده هستند.
2- قیر محلول
قیرهای محلول در سه گروه تقسیم‌بندی می‌گردند:
گروه 1) قیر روان و حل‌کننده که می‌تواند مقدار کمی الیاف را در خود داشته باشد.
گروه 2) قیر محلول سنگین، که از اضافه نمودن مقدار زیادی مواد ریز و الیاف به قیر تولید می‌شود.
گروه 3) قیر محلول از نوع اولیه که با هیچ ماده ریز یا الیافی محلول نمی‌باشد.
این نوع قیر چسبندگی بسیار ضعیفی بر روی سطوح مرطوب دارد، اما بعضی از آنها توانایی چسبیدن به سطوح نم‌دار را دارا می‌باشند. محلول گروه 2 عموماً دارای خصوصیات عدم تبخیر عالی می‌باشد و مقاومت آن در برابر عوامل جوی افزایش یافته است. محلول‌های گروه 3 به اندازه کافی ریز می‌باشند تا با نفوذ در خلل و فرج مصالح بنایی، چوب و ... چسبندگی کاملی را جهت کاربردهای دیگر مصالح قیری فراهم نمایند. این نوع قیر، همچنین برای ایجاد چسبندگی مناسب، بر روی سطوحی از قبیل فلزات به کار می‌رود. محلول‌های نوع اول همانطور که از قیرهای نفتی نرم و شکننده بدست می‌آیند، از قیرهای سخت‌تر نیز عمل آورده می‌شوند که این مسئله به ضرورت امر بستگی دارد. هیچیک از این نوع قیرها جهت پرداخت نهایی توصیه نمی‌گردند.
3-قیر امولسیون ، روی این عبارت کلیک کنید تا بیشتر بخوانید
